Izraz | Značenje | Objašnjenje |
---|---|---|
abdomen | abdomen, stomak | treći (zadnji) deo tela insekta |
aberration | aberacija | forma upadljivo drugačija od tipičnog organizma, izuzetak |
abiotic | abiotski, neživi | bez živog sveta, koji potiče iz nežive sredine |
acrodendric | akrodendrični | koji živi u krošnjama |
adult | odrasla jedinka, imago | stadijum kada je insekt seksualno sazreo i spreman je za reprodukciju |
aedeagus | edeagus | muški kopulatorni organ (mn. aedeagi) |
alae | krila | membranozna krila (jedn. ala) |
alate | krilat | sa krilima, koji ima krila |
algophagous | algofagni | koji se hrani algama |
allochthonous | alohtoni | introdukovan, suprotno od autohtoni, koji potiče iz druge sredine, nije starosedelac |
allopatric | alopatričan | dve ili više formi jedne vrste sa suštinski zasebnom rasprostranjenošću |
androconia | androkonije | modifikovane ljuspice na krilima mužjaka leptira koje ispuštaju miris radi privlačenja ženki (jedn. androconium) | antennae | antene | upareni, segmentirani čulni nastavci (jedn. antenna) |
antennae | antene | upareni, segmentirani čulni nastavci (jedn. antenna) |
anterior | prednji | koji se nalazi ili je okrenut napred, prema glavi |
apex | apeks, šiljak, vrh | vrh, šiljak, špic, suženi završetak |
apical | apikalni, vršni | na apeksu ili u njegovoj blizini |
appendage | ekstremitet, nastavak | istureni deo tela |
apterous | beskrilan | koji nema krila |
aquatic | vodeni | koji živi u vodi |
arboreal | arborealni, šumski | koji živu u drveću ili među drvećem |
arid | suv, sušni | sa oskudnim padavinama |
arolium | arolijum | "jastučić" između kandžica |
autochthonous | autohtoni | koji potiče sa mesta gde je nađen, starosedelački |
basal | bazalni | u bazi ili okrenut njoj, bliži spoju |
binominal nomenclature | binomna nomenklatura | formalni sistem davanja naučnih imena organizmima koji je razvio Karl Liné |
biocenosis | biocenoza, životna zajednica | životna zajednica obrazovana od populacija različitih vrsta biljaka, gljiva, životinja i mikroorganizama koje žive u istim uslovima staništa |
biodiversity hot-spot | žarište biodiverziteta | malo područje sa izuzetnom raznolikošću živog sveta |
biotope | biotop | deo staništa koje odlikuje uniformnost klime i rasporeda biotskih i abiotskih komponenti |
bivoltine | dvogeneracijski | sa dve generacije godišnje |
boreal | borealni | sa severa ili koji pripada severnom faunalnom regionu sa prohladnim, vlažnim letima i hladnim zimama |
brachypterous | kratkokrili | sa kratkim krilima |
camouflage | kamuflaža | pojava da neka vrsta izgledom oponaša okolinu, smatra se jednim vidom mimikrije |
campicolous | poljski | koji živi u polju |
caput | glava | latinski naziv za glavu |
cardo | kardo | bazalni zglob gornje vilice insekata |
carnivorous | mesojedni | koji lovi i jede životinje |
caterpillar | gusenica | larva leptira |
caudal | repni | krajnji, prema repu, trtični |
cavernicolous | pećinski | koji živi u pećini |
Cerambycidae | strižibube | jedna familija tvrdokrilaca (Coleoptera) |
cerci | cerci | (jedn. cercus) tanani upareni i segmentirani čulni nastavci koji izlaze iz desetog abdominalnog segmenta nekih insekata |
cf. | cf. | (lat. confer, uporediti, proveriti) ukazuje da ispitivanu vrstu treba uporediti sa navedenom, ali se ne tvrdi da je baš ta |
checklist | čeklista | potpuni spisak zabeleženih vrsta određene grupe organizama na određenom području |
chitin | hitin | biopolimer (polisaharid sličan celulozi), osnovna komponenta ljušture zglavkara |
clypeus | klipeus | deo glave insekta između labruma (gornje usne) i čela |
cocoon | kokon | navlaka od svile ili sličnog vlaknastog materijala koju ispreda larva noćnog leptira da bi zaštitila lutku |
Coleoptera | tvrdokrilci | red Coleoptera, najbrojniji red u živom svetu |
coleopterology | koleopterologija | grana entomologije koja proučava tvrdokrilce |
coll. | coll. | primerak je u kolekciji navedene osobe |
compound eye | složeno oko | oko koje se sastoji iz mnoštva pojedinačnih elemenata koji spolja izgledaju kao fasete |
coprophagous | koprofagni | koji se hrani balegom ili izmetom |
coprophilous | koprofilni | koji živi ili raste na izmetu |
copula | kopula | parenje, polno sjedinjavanje |
copulation | kopulacija | parenje, polno sjedinjavanje |
corticolous | kortikolni | koji raste ili živi u/na kori drveta |
cosmopolitan | kosmopolitski | koji se javlja u najvećem delu sveta |
coxa | koksa | segment noge najbliži telu |
cuticle | ljuštura | spoljna skeletna struktura insekta |
det. | det. | (lat. determinavit) odredio (determinisao) |
detriticolous | detritikolni | koji živi u raspadajućim organskim materijama |
detritophilous | detritofilni | koji živi u raspadajućim organskim materijama |
detritus | detritus | nežive organske materije |
diapause | dijapauza | period hormonalno kontrolisanog mirovanja, naročito odraslih insekata, odlikuju ga prestanak rasta i redukovani metabolizam, a javlja se u određeno doba godine ili ako su uslovi u okruženju nepovoljni |
dimorphism | dimorfizam | razlikovanje u veličini, obliku ili boji između jedinki iste vrste |
disjunct | razdvojeni, nepovezani | kada su dva srodna taksona razdvojena geografski |
distal | distalni | odnosi se na deo nastavka koji je najudaljeniji od tela |
distribution | rasprostranjenost | geografska raširenost neke vrste ili grupe organizama |
diurnal | dnevni | aktivan danju |
dorsal | dorzalni | na gornjoj površini |
eclose | eklodirati | izleći se (odrasli insekt iz lutke ili gusenica iz jajeta) |
eclosion | eklozija | izleganje (odraslog insekta iz lutke ili gusenice iz jajeta) |
ecto | ekto– | prefiks u složenicama u značenju "spoljni" |
ectoparasite | ektoparazit | parazit koji živi izvan domaćina |
elytron | elitron, pokrilce | modifikovano, očvrslo prednje krilo tvrdokrilaca (mn. elytra) |
elytra | elitroni, pokrilca | |
endemic | endemski | ograničen na jasno definisan geografski region |
endemic | endemit | takson ograničen na jasno definisan geografski region |
endemism | endemizam | ograničenost na jasno definisan geografski region |
endo | endo– | prefiks u složenicama u značenju "unutrašnji" |
endoparasite | endoparazit | parazit koji živi unutar domaćina |
entomology | entomologija | grana zoologije koja se bavi proučavanjem insekata |
entomopathogenic | entomopatogeni | koji izaziva bolest ili bolesti kod insekata (obično virusi, bakterije, protozoe ili gljive) |
epipleura | epipleura | spoljna strana pokrivke krila tvrdokrilaca kada je udubljena ili zakrenuta nadole tako da delimično prekriva toraks i abdomen |
exoskeleton | egzoskelet, spoljni skelet | čvrst ili raščlanjen omotač koji podržava i štiti meka tkiva izvesnih životinja |
exudate | eksterno lučiti | lučiti tečnosti (iz žlezda) van tela |
exuvia | egzuvija, košuljica | odbačeni egzoskelet insekta ili drugog zglavkara |
family | porodica, familija | nivo taksonomske klasifikacije, iznad roda a ispod reda |
femur | femur | treći segment noge insekta, nakon kokse i trohantera |
fertile | plodan | sposoban da započne, izvede i podrži reprodukciju |
floricolous | florikolni | koji živi na/u cvetovima |
fossil | fosilni | iščezao u pleistocenu ili ranije |
fossorial | fosorijalni | koji kopa ili je prilagođen za kopanje |
frons | čelo | gornji prednji deo glave insekta |
frontal | čeoni | odnosi se na čelo ili prednju stanu nekog dela |
fungicolous | fungikolni | koji žive u/na gljivama |
gena | obraz | bočni deo glave insekta (mn. genae) |
genus | rod | taksonomska kategorija ispod porodice a iznad vrste, po pravilu obuhvata grupu vrsta |
glabrous | glabrozni | bez dlaka |
glossa | jezik | jezik insekta |
granivorous | granivorni | koji se hrani semenkama |
gula | gula | gornji deo vrata insekta |
gynandromorph | ginandromorf | organizam koji poseduje i muške i ženske karakteristike. Moguća je dvostrana asimetrija, tako da je jedna stana ženska a druga muška, a različite odlike mogu biti i izmešane. |
habitat | stanište | područje ili mesto koje nastanjuje neki organizam |
habitus | habitus | telesni sastav, opšti izgled |
heliophilic | heliofilni | koji voli sunce, prilagođen sunčanim uslovima ili naviknut na njih |
hemimetabolous | hemimetabolni | koji ima nepotpunu metamorfozu, bez stadijuma lutke |
Hemiptera | riličari | red insekata koji sadrži 50-80 hiljada vrsta |
hemolymph | hemolimfa | tečnost slična krvi kod beskičmenjaka koji imaju otvoren vaskularni sistem |
heteromerous | heteromerni | različiti po broju delova |
Heteroptera | stenice | najveći podred reda Hemiptera |
holometabolous | holometabolni | sa potpunom metamorfozom; životni ciklus uključuje stadijume larve i lutke |
holotype | holotip | jedan primerak koji autor vrste izabere kao tipski, ili jedini poznati primerak u vreme opisivanja vrste |
host | domaćin | organizam na/u kome živi parazit; biljka kojom se hrani insekt ili drugi zglavkar |
humeral | humeralni, rameni | koji pripada ili je smešten u predelu humerusa (ramena) |
humerus | humerus | deo tela insekta koji odgovara ramenu |
humicolous | humikolni | koji živi u humusu |
hyaline | hijalinski | staklast ili providan |
hybrid | hibrid | potomstvo nastalo parenjem dve različite vrste |
hydrophilic | hidrofilni | sklon vodi, koji živi u vodi |
hygrophilous | higrofilni | sklon vlazi |
hypermetamorphose | hipermetamorfoza | tip životnog ciklusa u kome larve tokom razvoja prolaze kroz 2 ili više različitih formi |
hypogaeic | hipogeični | koji živi prvenstveno pod zemljom |
hypognathous | hipognatni | usni aparat usmeren prema dole i pozadi od glave insekta kada je insekt u normalnom položaju |
imago | imago | odrasli insekt |
immature | nezreo | onaj koji još nije sazreo, nije dostigao potpuni razvoj |
in litt. | in litt. | lat. in litteris, u prepisci, pismeno saopšteno, koristi se za neobjavljeni izvor |
indet. | indet. | nemoguće determinisati, nemoguće tačno odrediti |
intersegmental membrane | međusegmentna membrana | membrana između dva sklerita |
interspecific | interspecijski | koji se javlja među vrstama |
intraspecific | intraspecijski | koji se javlja unutar vrste |
invasive species | invazivna vrsta | vrsta koja nije starosedalačka a negativno utiče na stanište koje zaposeda |
isomerous | izomerni | sa delovima koji su morfološki slični ili identični po broju |
juvenile | mladunac | nepotpuno narastao i razvijen, mlada jedinka |
kleptoparasite | kleptoparazit | kradljivi parazit, organizam koji hranu krade od organizma-domaćina sa kojim živi u tesnom zajedništvu |
labium | labijum | donja usna insekta |
labrum | labrum | gornja usna insekta |
larva | larva | stadijum potpunog preobražaja insekta između stadijuma jajeta i lutke. Period ishrane i rasta, ali ne i reprodukcije. |
larva coarctata | lažna lutka, semipupa | peti stadijum razvića onih insekata koji imaju hipermetamorfozu |
larval food plant | biljka hraniteljka | jedina ili jedna od biljaka kojima se hrani gusenica (larva) |
lateral | bočni, lateralni | koji se pojavljuje na stranama |
leg. | legator | pronalazač/sakupljač (od lat. legit, sakupio) |
Lepidoptera | leptiri | veoma brojan rod insekata, doslovni prevod izraza je ljuspokrilci |
lepidopterology | lepideptorologija | grana entomologije koja proučava leptire |
lignicolous | lignikolni | koji žive u/na drvetu |
limnophilous | limnofilni | koji žive u stajaćim vodama (jezerima, barama i močvarama) |
Linnaeus | Linnaeus | Šveđanin Karl Liné, latinska varijanta pisanja prezimena |
lithophilous | litofilni | koji nastanjuju kamenita staništa i stene |
littoral | litoralni | organizmi koji nastanjuju obale jezera, mora ili okeana |
macropterous | makropterni, dugokrili | velikih ili dugačkih krila |
mandible | mandibule | vilice insekata, dodaci blizu usnog otvora koji služe za grizenje |
marginal | marginalni, ivični | odnosi se na ivice, ili se nalazi na njima ili uz njih |
maxilla | maksila | drugi (donji) par vilica |
Mecoptera | muve-škorpije, škorpionske muve | red insekata sa oko 600 vrsta |
medial | medijalni, središnji | nalazi se po sredini |
mentum | mentum | brada, prednja središnja ploča donje usne (labijuma) kod insekata |
meso | mezo– | prefiks u značenju "srednji" |
mesophilic | mezofilni | koji preferira srednje vrednosti temperature i vlažnosti, izbegava ekstreme |
mesothorax | mezotoraks | drugi (srednji) segment grudi |
meta | meta– | prefiks koji oznacava zadnji deo |
metamorphosis | metamorfoza | promene u formi tela od larvenog stadijuma do adulta |
metapopulation | metapopulacija | struktuirana populacija koja se sastoji od niza lokalnih populacija povezanih migracijama, izumiranjem i rekonolizacijom |
metathorax | metatoraks | treći (zadnji) deo grudi |
microcavernicolous | mikrokavernikolni | koji naseljavaju sitne šupljine (pukotine, jamice) |
microsculpture | mikroskulptura | fina tekstura (obično kutikule) |
mimesis | mimeza | oponašanje nejestivih objekata u okolini |
mimicry | mimikrija | oponašanje otrovnih ili drugih opasnih vrsta ili uklapanje u okolinu |
mine | mina | kanalići koje formiraju larve nekih insekata u tkivu biljaka (listovima, izdancima, plodovima) |
monophagous | monofagni | koji se hrane isključivo jednom vrstom hrane |
multivoltine | višegeneracijski | koji daju više legala u jednoj sezoni |
muscicolous | muscikolni | koji naseljavaju mahovine |
mycetophagous | micetofagni | koji se hrane gljivama |
myrmecophilous | mirmekofilni | koji provode deo života u mravinjaku; čiji je životni ciklus vezan za mrave |
necrophagous | nekrofagni | koji se hrane uginulim životinjama |
nectarivorous | nektarivorni | koji se hrane nektarom |
Neuroptera | mrežokrilci | red insekata sa preko 6000 vrsta |
nocturnal | noćni, nokturnalni | aktivan noću |
nomenclature | nomenklatura | naučni sistem imenovanja vrsta mikroorganizama, gljiva, biljaka i životinja |
nymph | nimfa | međustadijum u životnom ciklusu zglavkara sa nepotpunom metamorfozom, morfološki sličan adultu |
ocellus | ocela | jednostavno oko zglavkara |
ommatidium | omatidija | osnovna jedinica građe složenog oka insekata, rakova i drugih beskičmenjaka |
orthognathous | ortognatni | usni aparat insekta usmeren od glave vertikalno nadole kada je insekt u normalnom položaju |
osmeterium | osmeterijum | žlezda iz koje neke gusenice radi odbrane ispuštaju tečnost neprijatnog mirisa |
ovipositor | legalica | organ koji služi za polaganje jaja |
ovum | jaje | stadijum u razvoju insekta (mn. ova) |
palpus | palpus | senzitivni organ priključen usnom aparatu insekata (mn. palpi) |
paludicolous | paludikolni | koji nastanjuju močvarna staništa |
parapatric | parapatrički | organizmi čiji se areali ne preklapaju ali su zavisni jedni od drugih |
parasite | parazit | organizam koji živi na račun domaćina (drugog organizma) i obično ga ne ubija |
parasitoid | parazitoid | organizam koji živi na račun domaćina (drugog organizma) i na kraju ga ubija |
pheromone | feromon | hemijska supstanca koja služi za komunikaciju između jedinki iste vrste (seksualno privlačenje, obeležavanje teritorije...) |
pholeophilous | foleofilni | koji preferiraju senovita i mračna staništa |
phoresis | foreza | oblik simbioze gde jedan organizam (foront) živi na drugom i koristi ga za kretanje, a pritom nisu fizički zavisni jedan od drugog |
phoront | foront | učesnik simbioze koga nosi drugi učesnik |
photophobic | fotofobni | koji izbegava svetlost |
phyllophagous | filofagni | koji se hrani listovima |
phytophagous | fitofagni | biljojedni, koji se hrani biljkama |
phytophilous | fitofilni | koji voli biljke |
pollenophagous | polenofagni | koji se hrani polenom |
polyphagous | polifagni | koji nije ograničen na jednu vrstu hrane |
population | populacija | skup organizama iste vrste koji naseljavaju specifično stanište |
posterior | zadnji, posteriorni | okrenut prema pozadi, na zadnjem kraju tela |
praticolous | pratikolni | koji nastanjuju livadska staništa |
predator | grabljivac | životinja koja lovi druge životinje i hrani se njima |
proboscis | proboscis | savitljiva cevčica pomoću koje insekti sisaju tečnosti |
prognathous | prognatni | usni aparat usmeren od glave prema napred kada je insekt u normalnom položaju |
pronotum | pronotum | gornja ploča protoraksa |
prothorax | protoraks | prvi segment grudi (toraksa) |
proximal | proksimalni | bazalni deo nekog nastavka (noge, antene...), deo najbliži telu |
psammophilous | psamofilni | koji nastanjuje peskovita staništa |
pseudochrysalis | pseudohrizalis | lažna lutka (pupa), peti stadijum insekata koji prolaze kroz hipermetamorfozu. Naziva se još i semipupa ili koarktatna larva (javlja se u porodici Meloidae). |
pubescence | pubescencija, maljavost | pokrivenost tankim mekanim dlačicama |
pubescent | pubescentan | dlakav |
pupa | lutka, pupa | razvojna faza u kojoj se larva transformiše u odraslog insekta |
pygidium | pigidijum | zadnji deo tela nekih beskičmenjaka |
relict | relikt | organizam nekada široko rasprostranjen, a sada prisutan samo na jednom ili nekoliko manjih područja |
rheophilous | reofilni | koji nastanjuje tekuće vode |
rhizophagous | rizofagni | koji se hrani korenjem |
ripicolous | ripikolni | koji nastanjuje obale reka |
ruderal area | ruderalno područje | pionirsko stanište nastalo kao posledica čovekovog delovanja |
s.l. | s.l. | (lat. sensu lato) u širem smislu |
s.str. | s.str. | (lat. sensu stricto) u užem smislu |
saprophagous | saprofagni | koji se hrani organizmima u raspadanju |
scape | skapus | prvi segment antene |
sclerite | sklerit | otvrdnuli deo spoljnog skeleta insekta |
sclerotization | sklerotizacija | proces otvrdnjavanja kutikule |
sculpture | skulptura | tekstura kutikule (punktacije, kvržice, nabori...) |
scutellum | skutelum | zadnja trećina mezonotuma |
serrate | testerast | testerasto nazubljen |
sexual dichromatism | polni dihromatizam | sistematska razlika u boji između polova iste vrste |
sexual dimorphism | polni dimorfizam | sistematska razlika u obliku između polova iste vrste |
silvicolous | silvikolni | koji nastanjuje šumska staništa |
sp. | sp. | skraćenica za species (vrstu) |
spermatheca | spermateka | deo ženskog reproduktivnog sistema zglavkara nalik džepiću u koji ženka može da skladišti spermu |
sphagnetum | sfagnetum | biljna zajednica koju karakterišu sfagnumske mahovine (vrste iz roda Sphagnum) |
sphagnicolous | sfagnikolni | koji nastanjuje sfagnumske mahovine |
ssp. | ssp. | skraćenica za subspecies (podvrstu) |
steppicolous | stepikolni | koji nastanjuje stepska staništa |
sternite | sternit | grudni deo svakog telesnog segmenta insekta |
stigma | stigma | spirakulum, pora za disanje |
stipes | stožer | drugi zglob gornje vilice insekta ili rakova |
stridulation | stridulacija | proizvodnja zvuka trljanjem dve neravne površine |
subfamily | podfamilija | taksonomska kategorija između familije i reda |
subgenus | podrod | taksonomska kategorija između roda i vrste |
subpopulation | podpopulacija, subpopulacija | populacija koja je deo neke vece populacije |
subspecies | podvrsta | forma vrste sa karakteristikama po kojima se jasno razlikuje od neke druge forme te vrste, ali ne postoje prepreke za njihovo ukrštanje |
subterranean | podzemni | koji živi ispod površine zemlje |
subtribe | podpleme | taksonomska kategorija između plemena i roda |
succession | sukcesija | proces postepene zamene jednog ekosistema drugim sve do uspostavljanja klimaksa (ravnoteže) |
symbiosis | simbioza | dugotrajan, blizak i međusobno zavisan odnos između dva organizma različitih vrsta |
sympatric | simpatrički | čiji se areali preklapaju tako da se mogu naći zajedno na nekim staništima |
synonym | sinonim | drugačije naučno ime za isti takson |
syrphida | osolika muva | muva iz porodice Syrphidae |
t. | t. | (lat. teste) razmotrio/potvrdio |
tarsal | tarzalni | koji pripada tarzusu |
tarsus | tarzus | "stopalo" insekata, segment noge ispod tibije koji se sastoji od 1-5 tarzomera |
taxon | takson | kategorija u klasifikaciji živih organizama. Osnovni taksoni u Lineovoj klasifikaciji su carstvo, tip, klasa, red, familija, rod i vrsta. |
taxonomy | taksonomija | nauka koja se bavi imenovanjem i klasifikacijom organizama |
tergite | tergit | primarna ploča sklerita koja formira gornju površinu svakog telesnog segmenta zglavkara |
terricolous | terikolni | koji živi na zemlji |
tetrameric | tetramerni | koji se sastoji iz 4 dela, ili su delovi rasporedeni u grupama po 4. Odnosi se na tarzuse insekata. |
thanatosis | tanatoza | odbrambeni mehanizam kada se životinja pretvara da je mrtva kako bi izbegla opasnost |
thermophilic | termofilni | koji nastanjuje topla staništa |
thorax | toraks | grudni region, podeljen na protoraks (prednji deo), mezotoraks (srednji) i metatoraks (zadnji) |
tibia | tibija | četvrti segment noge, iza femura |
tomentum | tomentum | prekrivač sačinjen od gustih vunastih dlačica |
trachea | traheja | jedna od tubula koje formiraju respiratorni sistem većine insekata |
tribe | pleme | taksonomska kategorija između familije i roda |
trichome | trihom | filamentozna žlezdana struktura nalik na dlaku koja se javlja kod nekih mirmekofilnih tvrdokrilaca |
triungulin | triungulin | aktivni prvi stadijum larve nekih parazitskih hipermetamorfnih mrežokrilaca i tvrdokrilaca |
trochanter | trohanter | drugi segment noge, posle kuka |
troglobious | troglobitski | čiji se kompletan životni ciklus odvija u pećini |
type | tip | reprezentativni uzorak taksona, tipski primerak |
ubiquist | sveprisutni | koji nije ogranicen na neko specifično stanište |
univoltine | jednogeneracijski | koji ima samo jednu generaciju godišnje |
ventral | ventralni | trbušni, okrenut nadole |
vicariance | vikarijansa | odvojenost grupe organizama iste vrste nekom geografskom barijerom (planinski venac, reka...) koja rezultira diferencijacijom originalne grupe na više varijeteta ili vrsta |
vid. | vid. | (lat. vidit) pregledao/proverio |
xerophilous | kserofilni | koji nastanjuje suva staništa |
xerothermic | kserotermni | topao i suv [klima ili stanište] |
xerothermophilous | kserotermofilni | koji nastanjuje topla i suva staništa |
xylodetriticolous | ksilodetritikolni | koji živi u trulom drvetu |
xylophagous | ksilofagni | koji se hrani drvetom |
zoophagous | zoofagni | koji se hrani životinjama |